De vier weerbarstige vragen van de vervangingsopgave

Eén blik op de leeftijdsopbouw van onze riolen, wegen en bruggen onthult forse vervangingspieken in het komend decennium. Daarbij komt dat een aantal grote ontwikkelingen het aanzien van de openbare ruimte ingrijpend zal wijzigen. Het klimaatbestendig maken vraagt om aanpassingen op extreme regenval, droogte en hitte. De energietransitie en elektrificatie van het vervoer vragen om andere infrastructuur en voorzieningen. Demografische ontwikkelingen vragen om aanpassingen van de woningvoorraad. En dan hebben we de bescherming van natuur en biodiversiteit nog niet genoemd. De overheid heeft aan de realisatie van de diverse doelstellingen duidelijke jaartallen gekoppeld.

De angel in het vraagstuk van de vervangingsopgave blijkt dat je verder vooruit zou willen plannen, dan je kennis reikt. Onzekerheden nemen toe en dat hebben we niet graag. Hoe voorkom je dat je straks spijt krijgt van investeringen die je nu doet? Alle onzekerheden konden we terugbrengen tot 4 weerbarstige vragen:

1. Hoe ontwikkelt de kwaliteit van onze bestaande assets zich op langere termijn?
2. Wat zijn precies de uitdagingen van de toekomst?
3. Welk impact heeft dat op het functioneren en inrichten van ons netwerk?
4. Hoe combineren we agenda’s van de (groeiende) groep stakeholders?

Het meeste onderhoud plannen we nu op basis van inspecties. Daarmee kunnen we maar een paar jaar vooruit kijken. Voor de langere termijn maken we gebruik van cyclische gedragsmodellen en degeneratiecurves. Meestal gebruiken we die vooral om voldoende geld te reserveren. Maar voor het voorspellen hoe de kwaliteit van onze grote, oudere assets zich echt ontwikkelt, ontbreekt ons op dit moment de data en de historie. Laat staan dat we de invloed van veranderende omstandigheden en gebruik kunnen meewegen.

De ontwikkelingen gaan snel. Een aantal zaken kunnen we extrapoleren vanuit de huidige situatie. Maar niet altijd is duidelijk welke kant het opgaat. Blijven we ons verplaatsen zoals nu? Of toch auto’s delen? Welke technische oplossingen is wanneer echt beschikbaar? Gaan we voor elektrisch of toch even wachten op waterstof? We weten dàt er iets moet veranderen, maar nog niet zo goed hoe en wanneer.

Assets staan niet op zichzelf. Ze maken onderdeel uit van een groter systeem of netwerk. Veranderingen (vervangingen) aan individuele assets hebben impact op naastliggende assets. We hebben behoefte aan meer kennis en inzicht welke consequenties de toekomst heeft op het functioneren van het hele systeem. Anticiperen op toekomstige opgaven moet daarom altijd op netwerk niveau geëvalueerd worden. Hiervoor hebben we dynamische modellering (digital twins) nodig om scenario’s te kunnen maken.

Met de toename van het aantal te combineren opgaven, neemt ook het aantal betrokkenen toe. Hoe gaan we afstemmen en besluiten nemen met deze uitdijende groep? We zien nu de eerste mooie voorbeelden van integrale planningen, waarin de verschillende beheerdisciplines gezamenlijk afwegingen maken en prioriteiten stellen. Om dit uit te breiden naar alle bij de opgaven betrokken partijen (nutsbedrijven, openbaar vervoer, klimaatstrategen etc.) moeten we bouwen aan bredere overlegstructuren en beslismodellen.

We zien dat de weerbarstige vragen òf tot een behoudende opstelling leidt òf tot een vlucht in experimenten. Deze verlamming wil Antea Group doorbreken door een vertrouwengevende, stapsgewijze aanpak. Wat vooral helpt is om een tijdsperspectief toe te voegen, zie figuur 2.

De korte termijn wordt vooral bepaald door de urgente vervangingen aan de assets. We moeten accepteren dat de speelruimte om nieuwe eisen en uitdagingen te verwerken in de daadwerkelijke vervanging op korte termijn nihil is. De strategie is om de onderhoudsverplichtingen goed in beeld te brengen en vervolgens actief de onderhoudsprojecten te verrijken met bestaande kansen voor de toekomst en de ingrepen te toetsen aan de bestaande functie-eisen van het netwerk. We focussen op ‘no regret’ en ‘little regret’ maatregelen: wat kunnen we nu al doen, zonder flexibiliteit te verliezen.

Voor de middellange termijn worden met behulp van de beschikbare gedrags- en trendmodellen de issues voor netwerk en assets in beeld gebracht. Met monitoring van de korte termijn maatregelen verbeteren we de modellering. Met behulp van bijvoorbeeld de klimaatstress-testen en transitie-zoekgebieden vinden we de plekken waar we de meeste waarde kunnen creëren op de toekomstige opgaven. Beslis- en afwegingsmodellen helpen om de agenda’s af te stemmen. De projecten zijn er op gericht de veerkracht en de weerbaarheid van het hele netwerk te versterken.

Voor de lange termijn gaat het echt om de challenges van de toekomst op het hele systeem te modelleren. Met dynamische modellen (digital twins) ontwerpen we scenario’s. Naarmate de daadwerkelijke uitvoering dichterbij komt kun je met het onderhoud van assets daarop anticiperen. De scenario’s leren ons ook beter te kijken naar de huidige assets.

Elk zichzelf respecterend zelfhulpboek kent wel zijn ‘7 stappen naar het geluk’. In onze ontsnappingsroute uit de escaperoom van de vervangingsopgave beproeft Antea Group de volgende stappen:

1. Vul de 12 vakken (van figuur 2) zo consequent mogelijk in met nu bekende informatie;
2. Combineer de info en de impact van de vakken met elkaar;
3. Vul hiaten proactief aan via modellering en datamining;
4. Vertaal dat naar een beperkt aantal scenario’s voor de langere termijn;
5. Vertaal dat naar alternatieve paden voor beslissingen op de korte termijn.
6. Filter de ‘no regret’ or ‘little regret’ opties voor de korte termijn.
7. Ga weer naar stap 1 en verrijk het model op basis voortschrijdend inzicht.